İklim
Arjantin, hemen bütünüyle güney yarıkürenin ılıman iklim kuşağında yer alır. Ülkenin kuzeydoğusunda nemli ve astropik iklim egemendir. Pampa bölgesinde iklim, enlem derecesinde ve dağlarla okyanusa olan yakınlığına göre değişiklik gösterir. Güney bölgeleri genel olarak daha soğuktur. En güneydeki Tierra del Fuego'da mayıs-ağustos ayları sıcaklık ortalaması 2 °C iken, ocak-şubat ayları ortalaması 9 °C'dir. Kuzeydeki Chaco yöresinde ise aynı aylarda sıcaklık ortalaması sırasıyla 18 °C ile 28 °C'dir. En çok yağış alan yöre, Uruguay ve Paraná nehirleri arasındaki Mesopotamia'dır. Tierra del Fuego'nun güney ucunda ve Patangonya Andları'nın büyük bölümünde de bol yağış görülür. Buenos Aires eyaletinin yer aldığı nemli Pampa bölgesinde yıllık yağış, doğuda 990 mm'den Andlar'a yakın yörelerde 510 mm'ye kadar değişir. Gene de Arjantin topraklarının büyük bölümü kıraş ya da yarı-kıraçtır.
Bitki Örtüsü
Arjantin'de orman varlığı azdır. Ülkenin büyük bölümü, çayırlar ve dikenli çalılıklarla kaplıdır. Ülkenin Patagonya'nın kuzeyinde kalan batı yarısı, ağaçsılardan ve az çok dikenli, az yapraklı küçük ağaçsılardan oluşan seyrek bir bitki topluluğuyla (monte adıyla bilinen bodur ve odunsu bitkiler) örtülüdür. Patagonya çakılları arasında az miktarda çalılık ve bazı buğdaygiller tutunmuştur. Doğal halinde yüksek otlardan oluşan uçsuz bucaksız bir çayır ve kötü bir otlak olan Pampa, Avrupa'dan yeni ot türlerinin getirilmesiyle ve üçgül ile yoncanın yaygınlaşmasıyla değiştirilmiştir. Ağaç da dikilmiştir, ama gerçek ormanlar Güney Andlar'daki göller yönetim bölgesinde (arokarya ormanları) ve Macellan Boğazı dolaylarında (kayın ormanları) yer alır. Kuzeyde büyük tropikal orman, iki yerde Arjantin'e sokulur: Misiones'te ve Tucumán Andları'nın doğu yamaçlarında Orta Chaco'da, sert keresteli, kabukları tanen bakımdan zengin türlerin ağır bastığı bir orman (quebrachos) yer alır.
Nüfus ve Ekonomi
Arjantin’e insanların yerleşmesi kuzeybatıdan Bolivya’daki yüksek yaylalardan ve madencilik bölgelerinden gelen İspanyolların And dağ eteğine inmeleriyle gerçekleşti. Bu ilk Arjantin, sözkonusu madencilik bölgelerinin tahıl, koyun ve yük hayvanları (özellikle katır) sağlayan bir uzantısı gibiydi. Atlas Okyanusu cephesiyle uzun süre ilgilenilmedi. Dolayısıyla kuzeybatıda And eteklerinin tarım ve çobanlığa dayalı ekonomisi XVIII. yüzyılın ortasına kadar ağır bastı ve İspanyolların kurdukları kentler melez Arjantin’in temelini oluşturdu.
Bu gelişmede başlıca rolü İspanyolların fethi sırasında Pampa’da başıboş dolaşmaya bırakılan sığırların, ticari anlayışla yetiştirilmeye başlaması oynadı. Avrupa’ya XIII: yüzyıl’da deri, XIX. yüzyılın ilk yarısında kurutulmuş et satılırken, 860’a doğru bu ürünlerin yerini koyun yünü aldı. Bu tarihten sonra Pampa’daki çayırların sahipleri, Buenos Aires’te, zamanla da bütün Arjantin’de liman işlerini elinde tutan yabancı burjuvaziyle yakından ilişkili başlıca ekonomik ve siyasal güç haline geldi. Avrupa kent pazarları, sermayeleri, teknikleri hatta insanlarıyla 1800 – 1900 yıllarında Arjantinlilerin önce ülke topraklarının bütününe yerleşmelerini, sonra da bu toprakların tamamını donatıp işlemelerini sağlandı.
Ülke 1929 Büyük İktisadi Bunalımı’na kadar bütünüyle dışsatım’a (Birleşik Krallık'a) dönük tarım ürünlerinin değerlendirilmesine dayanan büyük bir refah dönemi yaşadı. Pampa’ya hayvancılık yapılan çok büyük çiftlikler (‘estancia) yapıldı ve toprak sahipleri bu çiftliklere yerleştirdikleri yarıcılara önce buğday, keten, mısır ektirdiler, sonra sığırlar için yonca yetiştirilen geniş alanlar ayırdılar. Büyük çiftlikler, İngiliz kasaplarının dondurulmuş et gereksinimlerini karşılamaya başladı. Paraná yakınındaki Rosario Santa Fe Pampa’sı bölgesinde ve kurak Pampa’nın birçok kesiminde büyük toprak sahipleri, topraklarını parsellere ayırıp İtalya’dan hatta Doğu Avrupa’dan gelen çiftçilere kiraladılar ya da ortak ektirdiler. Bu tek tip ürün yetiştirilen tarım alanları, 1930 yıllarına doğru Arjantin’i uluslar arası ticarette başlıca buğday, mısır ve yağ satan bir ülke haline getirdi.
İbrahim Can ÖZDEMİR
İyi Günler.